Toenemende druk op nationale veiligheid
Artikel door - 20/11/2025
Na een bewogen 2024 houden militaire conflicten en geopolitieke spanningen ook in 2025 de wereld in hun greep. In een geglobaliseerde wereld raken deze crises niet alleen de betrokken landen, maar ook buren en handelspartners. Voor 2026 blijft de dreiging voor de nationale veiligheid om alertheid vragen door de conflicten in het Midden-Oosten en Oekraïne, de opstelling van China en de dreiging van criminele netwerken, extremisten en terroristen. De recente NAVO-top in Den Haag maakte duidelijk welke maatregelen nodig zijn om deze risico’s het hoofd te bieden.
Nederland was in juni gastland voor de NAVO-top. Op 24 en 25 juni kwamen deelnemers in Den Haag bijeen om te spreken over de veiligheid van de NAVO-landen. De NAVO besprak tijdens de top onder andere de veiligheid in de wereld en maakte vaak nieuw beleid bekend. Als NAVO-lid is Nederland beter beschermd tegen grote en complexe dreigingen, zoals oorlog, terrorisme en cyberaanvallen. Tijdens de NAVO-top in het World Forum in Den Haag besprak de alliantie de mogelijkheden om terrorisme en andere bedreigingen te bestrijden. Meer dan 8.500 afgevaardigden kwamen bijeen om de nationale veiligheid te bespreken en de alliantie te versterken.
Veiligheidsoperatie
Politie, de Koninklijke Marechaussee, het ministerie van Defensie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) troffen uitgebreide beveiligingsmaatregelen. Van gedeeltelijke of volledige afsluitingen van wegen, spoor-, lucht- en vaarroutes tot afrastering rondom de locatie en speciale toegangspassen. Van de afgevaardigden hadden 135 personen speciale beveiliging nodig, waaronder staatshoofden en ministers. Om de veiligheid te garanderen, zette Nederland 27.000 politieagenten, 10.000 defensiepersoneelsleden en 5.000 marechaussees in. De grootste beveiligingsoperatie in de geschiedenis van de Nederlandse politie. Dit maakte het mogelijk dat de top veilig kon plaatsvinden. Veiligheidsorganisaties bereidden zich uitgebreid voor en hielden oefeningen voor scenario’s als cyberdreigingen, spionage, sabotage, digitale verstoringen en grootschalige onrust.
NCTV
De NCTV coördineerde en stemde de veiligheidsmaatregelen op elkaar af, stelde een droneverbod in rond het World Forum en legde veel nadruk op cyberveiligheid. Een woordvoerder zei: “De NAVO-top vroeg veel van ons, maar ook van alle partijen met wie we samenwerkten. Het was een grote logistieke uitdaging en we waren op alles voorbereid. Een veilige top is waar de NCTV voor staat.”
Recht om te demonstreren
Ondanks de grootschalige veiligheidsoperaties bleef het recht op vreedzaam protest gewaarborgd. Beperkingen golden alleen waar veiligheidsrisico’s optraden. Het gebied rond het World Forum, met het hoogste risicoprofiel, was beperkt tot de topdeelnemers. Van tevoren aangewezen locaties in de nabijheid en elders in de stad boden ruimte voor demonstraties op een veilige manier. Maatregelen zoals wegafsluitingen werden genomen om mogelijke escalatie te beheersen.
Fysieke en digitale dreigingen
Naast fysieke risico’s, zoals extreem weer en terrorisme, waren digitale dreigingen zoals spionage, cyberaanvallen en desinformatie grote zorgen. Dit wordt gezien als een nieuwe vorm van sabotage: staatsterrorisme.
‘Cyberaanvallen, spionage en desinformatie worden gezien als een nieuwe vorm van sabotage’
Orange Shield
Om de top te beschermen startte Nederland de grootste beveiligingsoperatie ooit: Orange Shield. Meer dan 10.000 militaire en politiefunctionarissen werden ingezet, samen met gevechtshelikopters, maritieme patrouilles, de explosievenopruimingsdienst en luchtdoelverdedigingssystemen. De politie voerde preventieve controles uit in risicovolle gebieden en de Koninklijke Marechaussee hield toezicht op luchthaven Schiphol. De samenwerking tussen alle diensten zorgde ervoor dat de top zonder incidenten verliep.
Prioriteiten Nederland 2025
Door het succesvol organiseren van een NAVO-top heeft Nederland sterke veiligheidscapaciteiten laten zien. De AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) en de MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) zien China in de komende decennia als een groeiende dreiging voor de nationale veiligheid en de westerse wereld. China’s assertievere opstelling in de wereld en de doelen die het land heeft, kunnen leiden tot grote dreigingen tegen de veiligheidsbelangen van Nederland en Europa en ondermijning van de bestaande internationale orde. Deze handelswijze blijkt uit de opstelling ten aanzien van Rusland, de oorlog in Oekraïne en het agressieve optreden van China tegen Taiwan en in de Zuid-Chinese Zee.
De doelen die China nastreeft hebben ook impact op economische veiligheidsvraagstukken van Nederland. Bijvoorbeeld via cyberaanvallen op voor de nationale veiligheid relevante technologische bedrijven, maar ook op verschillende overheidsonderdelen. Spionage- en beïnvloedingsactiviteiten vanuit China vinden niet alleen digitaal plaats, maar ook op grote schaal fysiek. Dit is mede mogelijk door China’s wetgeving waardoor iedere Chinese staatsburger, ook in het buitenland, gedwongen kan worden om samen te werken met de Chinese overheid.
Om de dreiging vanuit China in de toekomst te kunnen onderzoeken, investeren de diensten in brede en toekomstbestendige inlichtingenposities. Doel is het verkrijgen van zicht op activiteiten, potentie en intentie. Daarbij breidt de AIVD samen met de MIVD het onderzoek uit naar economische veiligheidsvraagstukken en het risico op escalatie van spanningen rondom Taiwan en de politiek-economische effecten daarvan voor Nederland en Europa. De investeringen die het kabinet vrijmaakt onderstrepen het belang van onderzoek naar de dreiging vanuit China voor de nationale veiligheid.
De AIVD en de MIVD zien ook dat Moskou de oorlog in Oekraïne benoemt als onderdeel van een breder existentieel conflict met het Westen. De oorlog in Oekraïne zal het komende jaar voortduren en zelfs als de oorlog zou eindigen, is het vooralsnog onwaarschijnlijk dat Rusland zijn agressieve houding ten aanzien van het Westen zal opgeven.
Deze agressieve houding manifesteert zich steeds nadrukkelijker op een hybride wijze in Europa. Ook Nederland zal geconfronteerd worden met een toename van spionage- en sabotageactiviteiten, desinformatie, beïnvloeding en militaire intimidatie. Daarmee blijft ook de dreiging vanuit Rusland richting Nederland voor de komende jaren groot.
Rusland en Iran
Rusland en Iran hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor de komende twintig jaar. Ze breiden hun samenwerking op militair en economisch gebied uit. De landen willen de samenwerking van hun inlichtingendiensten en veiligheidsdiensten uitbreiden, militair personeel uitwisselen en de samenwerking in de olie- en gassector vergroten.
Terwijl de NAVO-landen de ogen gericht houden op de oorlog in Oekraïne, waarschuwde hoogleraar en veiligheidsexpert Beatrice de Graaf tijdens de NAVO-top in Den Haag voor een sluipend gevaar dat niet mag worden onderschat. Rusland en Iran gebruiken terroristische netwerken en sabotage om de eenheid van de NAVO te ondermijnen en chaos te zaaien in Europa.
Overigens suggereert de baas van de Israëlische geheime dienst Mossad zelfs dat Rusland wapens naar Iran kan sturen, die het voortbestaan van Israël in gevaar brengen. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk vrezen dat Rusland nucleaire geheimen heeft gedeeld met Iran om raketten te verkrijgen die het kan inzetten in de oorlog tegen Oekraïne.
As van verzet
Met de val van het Assad-regime in Syrië raakte Iran een belangrijke bondgenoot kwijt. Irans zelfverklaarde As van verzet, bestaande uit sjiitische regeringsleiders en militante bewegingen in het Midden-Oosten, was al verzwakt, doordat in de gelederen van Hamas en Hezbollah afgelopen jaren veel slachtoffers zijn gevallen in de strijd met het Israëlische leger.
Iran en Rusland worden gezien als ‘s werelds grootste staatssponsors van terrorisme.
Conclusie
Dankzij de gezamenlijke inspanningen van alle politie, marechaussee, marine, luchtmacht en het leger verliep de top waardig en zonder noemenswaardige incidenten.
Strike, Riot, Civil Commotion (SRCC)
De actuele ontwikkelingen op het wereldtoneel maken de dekking van schade als gevolg van staking, relletjes en burgerlijke onrusten extra relevant. Gelukkig verliep de NAVO-top zonder grote incidenten. Maar grote demonstraties over oorlogen, milieu en discriminatie lopen geregeld uit de hand en veroorzaken schade aan of in de directe omgeving.
Deze schade valt onder de SRCC-dekking: schade als gevolg van staking, rellen, collectieve acties, burgerlijke onlusten en maatschappelijke onrust. In Nederland en Europa is SRCC meestal ondergebracht in beurspolissen of speciale clausules bij brand- en opstalverzekeringen. In standaardpolissen is dit risico vaak uitgesloten, tenzij SRCC expliciet is meeverzekerd.
In de praktijk
Een ondernemer met een winkel in de binnenstad loopt bij demonstraties of grote evenementen het risico op schade aan het pand of de inventaris. Veel ondernemers denken dat hun brand- of opstalverzekering dit automatisch dekt, maar doorgaans is schade door stakingen, rellen of maatschappelijke onrust uitgesloten onder de molestclausule.
Verplichtingen adviseur
De adviseur moet bij de inventarisatie nagaan of SRCC een relevant risico vormt. Kan de onderneming geraakt worden door maatschappelijke onrust? Denk aan winkels in drukke winkelstraten, horeca aan pleinen met demonstraties of distributiecentra die geblokkeerd kunnen raken bij acties.
Is het risico aanwezig, dan moet dit in het advies worden meegenomen en moet de klant gewezen worden op de beperkte of ontbrekende dekking. Ook wanneer de klant besluit SRCC niet te verzekeren, geldt een waarschuwingsplicht: de adviseur moet expliciet aangeven dat schade dan niet vergoed wordt. Daarnaast geldt een nazorgplicht: als risico’s toenemen of verzekeraars hun voorwaarden aanpassen, mag worden verwacht dat de adviseur dit opnieuw bij de klant onder de aandacht brengt.
Gevolgen
Bespreekt een adviseur dit risico niet, dan kan hij aansprakelijk worden gesteld wanneer de klant schade lijdt. Zowel de AFM als het Kifid benadrukken dat adviseurs niet alleen prijzen en voorwaarden moeten vergelijken, maar vooral moeten wijzen op wezenlijke dekkingsverschillen. SRCC is daar een duidelijk voorbeeld van.